Gemiddeld scheiden jaarlijks tussen de 30.000 en 35.000 stellen. Daarnaast gaan in diezelfde periode zo’n 60.000 samenwoners uit elkaar. Een echtscheiding brengt het huwelijk terug tot een zakelijke transactie. In plaats van een gezamenlijke toekomst heb je nu weer ieder een eigen doel, ook financieel. Dat levert nieuwe kansen op, maar kan tussen jou en je partner ook voor grote ruzies zorgen. Zeker als jullie samen het eigendom van een huis delen en samen kinderen hebben.

Verdelen van bezit en schuld

Door een scheiding wordt een huishouden in twee delen opgeknipt. Ben je getrouwd, dan bepalen de afspraken die je maakte rond jullie ja-woord de verhoudingen. Ben je in gemeenschap van goederen getrouwd, dan worden het vermogen en de schulden fiftyfifty verdeeld. Ook de eventuele woning die jullie samen hebben gekocht plus de hypotheekschuld. De woning kan in beginsel volledig aan een van beide worden toebedeeld zonder heffing van overdrachtsbelasting wanneer de woning gezamenlijk eigendom is. Ben je op huwelijkse voorwaarden getrouwd, dan bepalen die afspraken de verdeling van jullie bezittingen. Je kunt hierover echter andere afspraken laten vastleggen in het echtscheidingsconvenant.

Echtscheidingsconvenant

Het echtscheidingsconvenant is de overeenkomst waarin je de gevolgen van je echtscheiding regelt. In het convenant kunnen je afspraken maken over de procedure voor de beëindiging van jullie huwelijk en een regeling voor de financiële afwikkeling. Ook een alimentatieregeling en een afwijkende verdeling van bijvoorbeeld het pensioen en de gezamenlijke bezittingen en schulden kunnen hierin worden opgenomen. In het convenant kunnen jullie ook het ouderschapsplan opnemen, waarin een regeling rondom de kinderen is getroffen.

Inkomen na de scheiding

Mogelijk heb je na de scheiding recht op alimentatie, misschien moet jij alimentatie aan je ex-partner betalen. Bij het bepalen hiervan wordt gekeken naar de financiële situatie op het moment van echtscheiding. Op basis daarvan wordt de draagkracht van de alimentatie-betalende partner bepaald. Hebben jullie kinderen, dan wordt de draagkracht eerst gebruikt voor de betaling van de kinderalimentatie. Een eventueel overschot is beschikbaar voor de eventueel verschuldigde partneralimentatie. Afspraken over dat laatste worden vastgelegd in het echtscheidingsconvenant. Daarin zijn ook alternatieve afspraken mogelijk. Zo kan een van de partners in plaats van alimentatie in de gezamenlijke woning blijven wonen. De aan de ex-partner betaalde alimentatie is fiscaal aftrekbaar, kinderalimentatie niet.

Verdelen eigen woning

De gezamenlijke woning is bij een scheiding nogal eens een struikelblok. Misschien wil jij de woning snel verkopen, maar wil je partner in de woning blijven wonen. Is de woning gemeenschappelijk bezit, dan moeten beide partners toestemming geven voor verkoop. Wil een van de partners de woning behouden, dan kan dit alleen als deze de hypotheeklening volledig overneemt en moet de ex-partner bij een overwaarde worden uitgekocht. Dit kan door het inbrengen van eigen geld, of door een hypotheek. Hiervoor sluit je een tweede of een geheel nieuwe hypotheek af. De partner die de woning wil overnemen, moet bij het verhogen van de hypotheek aan de huidige hypotheekregels voldoen.

Lukt het niet om de schuld van je partner over te nemen? Kijk ook naar creatieve oplossingen om de woning te behouden. Een verdeling op maat tussen partners kan ervoor zorgen dat jij of je partner het huis kan behouden, als je dat wilt. Ook kan een schenking of een tijdelijke lening van ouders het uitkopen van je ex-partner alsnog mogelijk maken. Verder kunnen huiseigenaren die een hypotheek met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) hebben afgesloten, gebruikmaken van een speciale regeling bij scheiding.

In het jaar van scheiding eindigt jullie fiscale partnerschap. Wel kunnen jullie dan nog de gemeenschappelijke bestanddelen, zoals het inkomen uit eigen woning, vrij aan elkaar toerekenen. Hierdoor kunnen jullie in dat jaar fiscaal nog wel zo voordelig mogelijk gebruikmaken van de hypotheekrenteaftrek.

Ontslag hoofdelijkheid hypotheek

Als een van de partners in de woning blijft wonen, zal deze normaliter de hypothecaire lening overnemen. De ander zal dan willen worden ontslagen van wat de hoofdelijke aansprakelijkheid wordt genoemd. Bij het afsluiten van jullie hypotheek in het verleden, heeft de geldverstrekker jullie ieder hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor het betalen van de maandelijkse hypotheeklasten. Als jullie de woning bij een scheiding verdelen, zal je van deze hoofdelijke aansprakelijkheid af willen.

Goed om rekening mee te houden is dat het proces om de hoofdelijke aansprakelijkheid op te heffen even kan duren. Zeker als je uit de woning vertrekt en op termijn een andere woning wilt gaan kopen. Zolang je nog hoofdelijk aansprakelijk bent voor de ‘oude’ lening, kun je meestal geen nieuwe lening aangaan. Houd ook rekening met de kosten van ontslag uit de hoofdelijke aansprakelijkheid.

Verdeling van pensioen en lijfrenten

Pensioen en lijfrenten zijn meestal niet iets waar je aan denkt bij een scheiding. Toch is het zaak dit goed te regelen. De omvang van de gezamenlijke pensioenpot kan immers enkele tonnen bedragen. Regel je niets dan moet je bij pensionering mogelijk achter je geld aan en heb je kans op een karig pensioen. Vaak zullen de wettelijke regels van de zogeheten pensioenverevening worden gevolgd. Die komen erop neer dat de wet bepaalt dat het, tijdens het huwelijk opgebouwde, pensioen moet worden verdeeld. Ex-echtgenoten kunnen in plaats van de huwelijksperiode een andere periode als grondslag voor de verdeling kiezen. Zo zou je de periode van samenwoning voor het huwelijk mee kunnen laten tellen.

Als jullie in gemeenschap van goederen zijn gehuwd en een van beide (of beiden) heeft een lijfrenteverzekering afgesloten, dan zal deze verzekering – uitzonderingen daargelaten – in de gemeenschap van goederen vallen. Deze gemeenschap, waaronder de lijfrentepolis, zal verdeeld moeten worden. Dit betekent noodgedwongen een (gedeeltelijke) overdracht van de lijfrente. Dit leidt normaliter op grond van de Wet inkomstenbelasting 2001 tot belastingheffing. Omdat het oogmerk bij echtscheiding niet het behalen van een fiscaal voordeel zal zijn, zijn geen fiscale gevolgen verbonden aan een verdeling in het kader van echtscheiding. Een dergelijke overdracht kan dus zonder belastingheffing plaatsvinden. Het moet dan wel gaan om een verdeling: het in tweeën delen van een verzekering, waarbij geen contanten vrijkomen. Dat is onder andere mogelijk door de twee delen voortaan op aparte polissen te administreren.

Testament aanpassen

Tussen het moment waarop een huwelijk duurzaam is verstoord en de echtscheiding kan een lange periode liggen. Is er ondertussen niets geregeld, dan kunnen jij en je bijna-ex-partner nog steeds van elkaar erven als een van jullie gedurende deze periode overlijdt. Dat is meestal niet de bedoeling. Pas daarom zo nodig het testament aan. In moderne testamenten wordt veelal opgenomen dat een beschikking ten gunste van een partner niet geldig is als de duurzame samenleving op het moment van overlijden is beëindigd.